بررسی جامعه شناسی گسترش تشیّع در آذربایجان دوره صفویه تا قاجاریه

یکی از بزرگترین رخدادهایی که تاریخ آذربایجان را به شدت تحت تأثیر قرار داد، رسمیت یافتن تشیّع و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت دولت صفوی توسط شاه اسماعیل بود. چرا که پس از این رویداد، این منطقه قرنها شاهد تحولات مهم و حوادث شگرفی شد.به جرأت می توان گفت: دوره یصفویه تا انتهای قاجار، یکی از دوره های پر اهمیّت تاریخ تشیّع در ایران و به خصوص آذربایجان می باشد.به طور کلی در این دوره،با بهره گیری از نظریه ی گفتمان لاکلا و موفه، سه عامل مهم بر روند گسترش و تحوّل گفتمان تشیّع در آذربایجان موثر واقع شدند :1. اقدامات حاکمیت و سلاطین در قبال تشیّع 2. جنگ با دشمنان خارجی (عثمانی و تزاری روس) 3. عملکرد روحانیت شیعه در جنبش های سیاسی و اجتماعی. از این رو با مطالعه و بررسی جریانات و عوامل موثر بر روند گسترش تشیّع در دوره ی صفویه تا انتهای قاجار می توان گفت که گفتمان تشیّع سه وضعیت کلی را تجربه کرد: 1. دوره صفویه،دوره ی پیوند گفتمان تشیّع با گفتمان حاکمیت.2. دوره افشار و زند، دوره ی بی قراری و بحران گفتمان تشیّع و تعامل محدود با گفتمان حاکمیت. 3. دوره قاجار، دوره ی استقلال و هژمونیک شدن گفتمان تشیّع بر سایر گفتمانها از جمله حاکمیت.شایان ذکر است که در پژوهش حاضر،به دلیل گستردگی و پیچیدگی موضوع فقط توانستیم زوایای محدودی از آنرا مورد بررسی جامعه شناسی قرار دهیم.